Θυρεοειδής: Ποιες είναι οι ενδεδειγμένες εξετάσεις για τον έλεγχό του;

Ο θυρεοειδής αδένας, ενδοκρινής αδένας κάτω από τον λάρυγγα που έχει το σχήμα πεταλούδας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού μας. Άλλωστε, ελέγχει μια σειρά βασικών λειτουργιών του, όπως είναι ο μεταβολισμός και οι καύσεις, ενώ επηρεάζει την καρδιά, τους μύες και το νευρικό σύστημα, αφήνοντας το αποτύπωμά του από τον καρδιακό ρυθμό, τη θερμοκρασία του σώματος και την αναπνοή μέχρι και την αναπαραγωγική μας ικανότητα.

Για όλους αυτούς τους λόγους η λειτουργία του πρέπει να ελέγχεται άμεσα και στοχευμένα, όταν εκδηλώνονται τα πρώτα συμπτώματα, τα οποία πολλές φορές μπορεί να μας παραπλανήσουν, αφού είναι κοινά με μια σειρά άλλων παθήσεων. Συνεχής κόπωση, ταχυκαρδία, απώλεια ή αύξηση βάρους χωρίς αντίστοιχη μείωση ή αύξηση της κατανάλωσης φαγητού, ατονία ή υπερδιέγερση, τριχόπτωση, εξώφθαλμο, συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα είναι μόνο μερικά από τα «καμπανάκια» που χτυπά ο οργανισμός μας, όταν ο θυρεοειδής αδένας δυσλειτουργεί.

Πώς λοιπόν θα εντοπίσουμε εγκαίρως και αποτελεσματικά τυχόν διαταραχές του θυρεοειδούς; Είναι πολύ σημαντικό οι εξετάσεις για τον έλεγχό του να είναι οι ενδεδειγμένες και να διενεργούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πολλές φορές μάλιστα, ενώ θα έπρεπε να πραγματοποιηθούν περισσότερες εξειδικευμένες εξετάσεις, ο ασθενής μένει σε κάποιες βασικές, που μπορεί να μην εντοπίσουν το πρόβλημα. Με δεδομένο ότι μια σειρά ορμονών εμπλέκονται στη διαδικασία είναι καλό να γνωρίζουμε τον ρόλο τους και γιατί πρέπει να ελεγχθούν.

Οι ορμόνες

Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τις ορμόνες θυροξίνη Τ4, τριιωδοθυρονίνη Τ3 και καλσιτονίνη. Παράλληλα όμως ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί επηρεάζεται από τις ορμόνες που εκκρίνουν η υπόφυση  στη βάση του εγκεφάλου και ο υποθάλαμος, πάνω από την υπόφυση, που αμφότερα ανιχνεύουν τα χαμηλά επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Η μεν υπόφυση εκκρίνει τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη TSH, ο δε υποθάλαμος την εκλυτική της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης THR.

Όταν τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών είναι χαμηλά ο υποθάλαμος εκκρίνει την THR που προκαλεί με τη σειρά της την παραγωγή της TSH από την υπόφυση, ώστε να προκληθεί στη συνέχεια η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών από τον θυρεοειδή. Σκοπός όλης αυτής της αλυσίδας είναι να επανέλθουν οι συγκεντρώσεις των θυρεοειδικών ορμονών σε κανονικά επίπεδα.

Αντίθετα, όταν η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών είναι μεγαλύτερη του φυσιολογικού και αυξάνεται η συγκέντρωσή τους στο αίμα, τότε ο υποθάλαμος και η υπόφυση παίρνουν εντολή να ελαττώσουν την παραγωγή των δικών τους ορμονών, της THR και της TSH αντίστοιχα. Η μείωση της TSH οδηγεί στη μείωση των θυρεοειδικών ορμονών, ώστε οι συγκεντρώσεις τους να επανέλθουν και πάλι στο κανονικό.

Οι εξετάσεις

Η μέτρηση της TSH είναι το πρώτο βήμα για τον έλεγχο της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα. Αν διαπιστωθούν υψηλές τιμές, έχουμε την πρώτη σοβαρή ένδειξη για υπολειτουργία του θυρεοειδούς, που μεταφράζεται σε πρωτοπαθή υποθυρεοειδισμό. Αντίθετα, αν εντοπισθούν χαμηλές τιμές, τότε ο θυρεοειδής παράγει περισσότερη θυρεοειδική ορμόνη, προλειαίνοντας το έδαφος για τον υπερθυρεοειδισμό. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση οι χαμηλές τιμές μπορεί να παραπέμπουν και σε πρόβλημα στην υπόφυση, η οποία δεν παράγει αρκετή TSH, άρα μιλάμε για δευτεροπαθή υποθυρεοειδισμό.

Μαζί με την εξέταση TSH διενεργείται και η εξέταση θυροξίνης ή αλλιώς εξέταση T4. Στην περίπτωση που η εν λόγω ορμόνη βρεθεί αυξημένη, τότε υπάρχει ένδειξη για την εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού. Πάντως την εξέταση T4 έρχεται να διαδεχθεί τα τελευταία χρόνια μια άλλη εξέταση, αυτή της ελεύθερης T4 ή αλλιώς FT4. Πρόκειται ουσιαστικά για τον έλεγχο ενός μικρού μόνο τμήματος της T4, το οποίο δεν είναι δεσμευμένο σε πρωτεΐνες, είναι δηλαδή ελεύθερο. Η εξέταση αυτή προτιμάται, καθώς θεωρείται πιο ακριβής.

Όταν η εξέταση της TSH και της ελεύθερης T4 συνδυασθούν μπορεί να προκύψουν τα εξής: αυξημένη TSH και χαμηλή ελεύθερη T4 δείχνουν πρωτοπαθή υποθυρεοειδισμό, αυξημένη TSH και αυξημένη ελεύθερη Τ4 δείχνουν δευτεροπαθή υποθυρεοειδισμό, ενώ χαμηλά επίπεδα TSH με υψηλή ελεύθερη T4 παραπέμπουν σε υπερθυρεοειδισμό.

Μια άλλη εξέταση που διενεργείται για τον έλεγχο της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα και θεωρείται πολύ ακριβέστερη, όταν υπάρχουν συμπτώματα που παραπέμπουν σε υπερθυρεοειδισμό, είναι η εξέταση της T3 ή αλλιώς της τριιωδοθυρονίνης.

Τον κύκλο των εξετάσεων για τον έλεγχο του θυρεοειδούς κλείνει η μέτρηση των θυρεοειδικών αντισωμάτων. Με την εξέταση αυτή μπορούν να εντοπισθούν παθήσεις όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto και η νόσος του Grave’s.

Η υγεία μας είναι άμεσα εξαρτημένη από την υγεία του θυρεοειδούς μας. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να τον αφήνουμε χωρίς περιοδικό έλεγχο. Αν μάλιστα διαπιστώσουμε συμπτώματα που παραπέμπουν στη δυσλειτουργία του, πρέπει να απευθυνθούμε σε ενδοκρινολόγο, ο οποίος θα καθοδηγήσει τα επόμενα βήματά μας.